«خاش» خوش آب و هوا‌ترین منطقه استان به شمار می‌رود، زیرا ارتفاع آن نسبت به سایر شهرستانهای استان بیشتر است و مرتفعترین قله بلوچستان - تفتان - در نزدیک و در سمت شمال آن قرار گرفته است. این ناحیه از بارندگی نسبتا زیادی نیز برخوردار است. تغییرات و نوسانات دمای آن در فصل‌های مختلف چندان زیاد نیست و پوشش گیاهی آن نیز در اطراف کوه‌های تفتان نسبتا غنی است.

علاوه بر ناحیه خاش،‌بندر چابهار نیز به دلیل نزدیکی به مدار راس السرطان و منطقه استوایی، آب و هوای بهاری دارد. تغییرات دمایی در فصول مختلف آن کم است و فصل تابستان آن چندان محسوس نیست، بدین جهت برگ ریزان پاییزی کمتر به چشم می‌خورد و درختان در تمام طول سال سبزینگی خود را از دست نمی‌دهند. سرسبزی درختان در فصول مختلف موجب شده است که فصول چهارگانه را به فصل بهار تشبیه کنند و چون چهار فصل آن همواره حالت بهار دارد به «چهاربهار» معروف شده و به تدریج به چابهار تبدیل شده است. این دو منطقه در استان سیستان و بلوچستان (خاش و چابهار) از خوش آب و هواترین و زیباترین مناطق استان هستند و برای استفاده‌های جهانگردی به ویژه در فصول پاییز و زمستان حتی بهار بسیار مناسب‌اند.
قسمت جنوب استان سیستان و بلوچستان با یکی از بزرگ ترین منابع آبی کشور (دریای عمان) همجوار است. این همجواری موقعیت ویژه‌ای را برای بهره برداری‌های جهانگردی و تفرجگاهی و انواع ورزش‌های آبی از سواحل دریای عمان به ویژه در ایام زمستان فراهم آورده است. در کناره‌های این دریا به خصوص در قسمت جنوبی شهرستان چابهار، صخره‌های بزرگی در اثر پیش روی آب دریای عمان و فرسایش سنگ‌های رسوبی به وجود آمده‌اند که خلل و فرج ناشی از فرسایش آب در آنها، چشم‌اندازهای بسیار زیبایی را ایجاد کرده است. از این قسمت به خصوص در هنگام غروب آفتاب، می‌توان به عنوان یکی از زیباترین سواحل ایران یاد کرد.
قسمت‌هایی از سواحل دریای عمان ارزش‌های ممتاز تفرجگاهی و استراحت گاهی دارند. همچنین از برخی نواحی که اقدامات حفاظتی نظیر نصب تور در آنها انجام شده است به منظور شنا، قایقرانی، کرجی رانی و اسکی روی آب و سایر ورزش‌های آبی استفاده می‌شود. علاقه مندان به ورزش‌های آبی و اسکی روی آب می‌توانند از این امکانات ساحلی استفاده کنند.
«دریاچه هامون»
دریاچه هامون یکی از پدیده‌های طبیعی ارزشمند از نظر ملی و بین المللی و در خور توجه ویژه است. ارزش اقتصادی آن از دیرباز شناخته شده است و در طول صدها سال مردم حاشیه نشین تالاب از برکت و نعمات گیاهان، پرندگان و آبزیان آن بهره مند شده‌اند.
این منطقه ویژه و منحصر به فرد، پناهنگاه بسیای از گونه‌های نادر و در خطر انقراض حیوانی و گیاهی و حمایت کننده زنجیره‌های غذایی در پهنه‌ دشت کویر است. علاوه بر ارزش اقتصادی، ارزش‌های اکولوژیکی هامون نیز در خور توجه فراوان است. این دریاچه مامن مناسبی برای استقرار آشیانه و تولید مثل انواع مختلف پرندگان و بعضی مهره داران دیگر است. گونه‌هایی از ماهی‌ها برای تخم ریزی، پوشش گیاهی فشرده درون آب را ترجیح داده و هنگام تولید مثل در چنین مکان‌هایی تجمع می‌کنند. همچنین پوشش گیاهی هامون محل مناسبی برای مخفی شدن و در امان ماندن بعضی از پرندگان، پستانداران و سایر آبزیان از جمله شاهین‌ها، عقاب‌ها و باکلان‌ها است.
پوشش زیر آب دریاچه نیز همراه با نیزارهای آن در تامین نیازهای حیات وحش نقش اساسی دارند. دریاچه هامون برای بعضی از موجودات زیستگاه دائمی و برای تعدادی دیگر سکونت گاه موقتی و محل گذر و تغذیه محسوب می شود.
«هامون جازموریان»
در اصطلاح محلی پوشش گیاهی را «جاز» و انبوهی و کثرت آن را «موریان» می‌نامند. به همین سبب، این ناحیه به جازموریان معروف شده است. این دریاچه فصلی در غرب بلوچستان قرار دارد و نیمی از آن در استان کرمان واقع شده، مساحت حوضه آبریز آن 69 هزار کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا 300 متر است. محدوده آبگیر کامل دریاچه در مواقع پرآبی 3300 کیلومترمربع و در مواقع کم آبی بطور متوسط 2500 کیلومتر مربع است.
هامون جازموریان مابین کوه‌های مکران و شاهسواران قرار دارد که از شرق به غرب تقریبا به طول 300 کیلومتر و از شمال به جنوب به عرض 100 کیلومتر گسترده شده است. رودهای هلیل رود و بمپور به این هامون می‌ریزند. بر خلاف تمام هامون‌های بسته درونی ایران، خاک‌های هامون جازموریان چندان شور نیست و زمین آن از قلوه سنگ‌ها و لایه‌های شنی و آهکی تشکیل شده است.
«هامون ماشکل»
این دریاچه در نزدیکی مرز ایران و پاکستان واقع شده است. رودهایی که به آن وارد می‌شوند، ماشکل یا ماشکید و شاخه‌های سیمیش و رختک که از دامنه‌های شرقی کوه‌های مرزی جاری می‌شود. این دریاچه واجد ارزش‌های زیست محیطی است.
«هامون چاه غیبی (گابی)»
این هامون درجنوب غربی خاش واقع شده و مرکز تجمع سیلاب‌های فصلی است. مانند سایر هامون‌ها در بهار دارای آب و در سایر فصول به شکل مرداب درمی‌آید.
«دریاچه سه دریا»
این دریاچه از سه دریاچه کوچک در قلل کوه تفتان تشکیل شده است که عمق دو دریاچه قسمت شمالی کم و اغلب دارای آب گوارا است و دریاچه دیگری که نسبتا بزرگتر است، آب دائمی و شور دارد. این پدیده از جاذبه‌های طبیعی ویژه ناحیه بلوچستان است.
«جنگل‌ها و بیشه‌ها»
جنگل‌های استان سیستان و بلوچستان مانند جنگل‌های ناحیه شمال غرب ایران به صورت انبوه و متراکم نیست و اغلب به طور پراکنده و باصطلاح لکه‌ای است در مناطقی از چابهار به طرف کنارک در مسیر جاده و در مسیر روستای حوتک و کهیرک به طرف ناحیه زرآباد (غرب بلوچستان) نشانه‌هایی از جنگل‌های کهور و گز دیده می‌شود که به علت کمی بارندگی، فرسایش خاک، جریان سیلاب‌ها و قطع بی رویه درختان تا حدی تنک و پراکنده و رو به کاهش است.
هم چنین در ناحیه معروف سرحد که سلسله کوه‌های تفتان و پنج انگشت و مورییچ کشیده شده شرایط طبیعی برای نشو و نمودرختان جنگلی بسیار مساعد است و درختانی به وجود آمده که اگرچه به انبوهی و شکوه جنگل‌های مازندران نیستند ولی در عوض دارای گونه‌های بسیار نادر و کمیاب است. از گونه‌های مزبور می‌توان از پسته و بادام کوهی نام برد که به طور فراوان به چشم می‌خورند. همچنین درختان کهور، کنارچش، گلیر، پیش یا نخل خزنده، گز، تاگز، خرزهره، پیر، چگرد. انواع نی، زهر عقرب که اغلب جنگل‌های تنگ دامنه‌ها و دره‌ها و اراضی ساحلی را فرا گرفته‌اند. علاوه بر درختان مزبور، درخت انجیر هندی تمبر (از نوع تمبر کجرات) نیز به شکل جنگل‌های کم پشت یافت می‌شود.
در دره‌ها و دامنه‌های رودسرباز درختانی موسوم به چش و نخل شیطان فراوان است. درخت دیگری در جنگل‌های بلوچستان وجود دارد که شاخه‌های آن مانند درخت یاس و در حدود 5 الی 8 متر ارتفاع دارد. چوب آن از نوع خیلی سخت و همچنین شکننده است و میوه‌ای به شکل گیلاس و آلبالو دارد که اهالی بومی از میوه آن در رنگرزی استفاده می‌کنند. وسعت کل جنگل‌های این استان حدود یک و نیم میلیون هکتار برآورد شده است.
«دشت لوت»
بزرگ ترین چاله فلات داخلی ایران دشت لوت است و بخشی از آن بین سیستان و بلوچستان قرار دارد. این دست یکی از خشک ترین و گرم ترین دشت جهان است و کمتر اثری از آب در آن دیده می‌شود. در قسمت غرب دشت لوت، بیابان گردی به نام نمکزار که در فصل بارندگی صعب العبور می‌شود، وجود دارد. نیمه شرقی دشت لوت را ریگ روان پوشانیده قسمتی از لوت جنوبی سرزمین هموار و قابل عبور است.
در دشت لوت بر اثر تابش شدید آفتاب و بادهای شمالی و غربی، توده‌های بزرگ ماسه، همیشه به طرف جنوب و جنوب شرقی در حرکت‌اند و تپه‌های ماسه‌ای زنجیره‌ای را تشکیل می‌دهند.
«منطقه حفاظت شده باهوکلات»
این منطقه در منتهی الیه گوشه جنوب شرقی کشور در طول مرز ایران و پاکستان قرار دارد. این منطقه از کوه‌های کم آب و بیابانی تشکیل شده که تا رودخانه سرباز در بلوچستان گسترده شده است. به گزارش ایسنا این منطقه، مامن «تمساح تالابی» و منحصر به فرد ایرانی است که در آبگیرهای کم عمق مسیر رودخانه زندگی می‌کند. این حیوان در مواقع خشکی تا چند متر زیر آبگیرها نقیب زده و در داخل آنها زندگی می‌کند.
همچنین شرایط خاص اکوسیستم رودخانه‌ای این منطقه امکانات زندگی نوعی ماهی عجیب به نام ماهی گل خور با نام علمی Perio Phthalinuse فراهم آورده که قادر به زیست در آب‌های کم عمق و بستر گلی رودخانه‌ها است.
به منظور حفظ بخش نمونه‌ای از گیاهان بلوچی و جاندارانی که با اقلیم و گیاهان مزبور ارتباط زیستی دارند، اقدامات حفاظتی ضروری است.
خط ساحلی دریای عمان که مرز جنوبی این منطقه راتشکیل می دهد، ناحیه قشلاقی پرندگان آبزی است و نیز محل مهمی برای تخمگذاری «لاک‌ پشت‌های سبز دریایی» به شمار می‌آید.
«منطقه حفاظت شده بزمان»
این منطقه به وسعت 324 هزار و 688 هکتار، منطقه کوهستانی بزمان، تپه ماهورها و دشت‌های اطراف این کوه را در بر می‌گیرد. این منطقه دارای کوهی نسبتا مرتفع با دره‌های آب شیرین و پوشش گیاهی نسبتا مناسب است.
جوامع گیاهی مشرف بر دامنه‌ها، خرزهره، داز، قیچ، درمنه و انواع گون است. حیوانات وحشی که در این منطقه زندگی می‌کنند، کبک. کبک چیل، تیهو، دراج، خرگوش، کل، بز، قوچ و میش هستند.
علاوه بر گونه‌های مختلف وحوش فوق الذکر، نوع «خرس سیاه آسیایی» که کوچکتر از خرس قهوه‌ای است در سیستان و بلوچستان زندگی می‌کند. کوه‌های سیاه بزمان بیرک، تفتان، سراوان، اطراف خاش، کارواندر، اسفندک و تپه ماهورهای اطراف «رود ماشکل» از جمله زیستگاه‌های اصلی این گونه خرس به شمار می‌آید. پوشش گیاهی این منطقه زیستگاه مناسبی را برای گونه در معرض انقراض و با ارزش خرس سیاه در این ارتفاعات فراهم کرده است.
پرنده زیبایی به نام «مینا» با رنگ‌های سبز، آبی و سبزقبا نیز در بلوچستان به وفور یافت می‌شود. این پرنده به اندازه سار معمولی است و به سهولت اهلی می‌شود.
«فضاهای روستایی»
بعضی از روستاهای استان به دلیل موقعیت جغرافیایی، اقلیمی و پیشینه تاریخی جلوه‌های ارزشمندی دارند و می‌توانند با بهره برداری در زمینه جهانگردی روستایی، توسعه یابند.
«چانف»
این روستا مرکز دهستان چانف و از توابع شهرستان ایرانشهر در 50 کیلومتری شرق جاده نیک شهر - ایرانشهر قرار گرفته است. این روستا در یک ناحیه دشتی واقع شده و دارای آب و هوای گرم و خشک است.
دشت گسترده پوشش گیاهی متنوع از انواع درختان گز، کهور، بنه و گلپوره و همچنین حیات وحش ناحیه گرمسیری از عناصر جالب توجه این روستا است. دو مسجد و یک امام زاده به نام پیرمبارک نیز از جاذبه‌های مذهبی و زیارتی چانف محسوب می شود.
«تیس»
روستای تیس از توابع بخش دشتیاری شهرستان چابهار است که در منطقه کوهپایه‌ای در پنج کیلومتری شمال غرب چابهار واقع شده، رودخانه «لاوری» از میان روستا می‌گذرد و «خلیج چابهار» در غرب آن قرار گرفته است. ارتفاعات متعددی نظیر کوه‌های شهباز، پیلبند و لاوری، روستای تیس را احاطه کرده است.
این روستا آب و هوایی از نوع گرم و خشک دارد. روستای تیس از مراکز عمده سوزن دوزی است که به طرز زیبا و تحسین برانگیزی توسط زنان روستا تولید می‌گردد.
این روستا قلعه‌ای به نام «قلعه پرتقالی‌ها»‌دارد که به لحاظ قدمت و نوع معماری جالب توجه است.
«بمپور»
این ناحیه در 22 کیلومتری غرب ایرانشهر و در مسیر جاده ایرانشهر-چابهار قرار گرفته است. رودخانه پر اهمیت بمپور که از کوه‌های شمال شرقی ایرانشهر سرچشمه می‌گیرد از جنوب بمپور به طرف غرب جریان می‌یابد و در انتها به هامون جازموریان می‌ریزد. بمپور ناحیه جلگه‌ای و کوهستانی است که 510 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و ارتفاعاتی در حدود یک هزار و 700 متر اکثر زمین‌های جنوبی آن را پوشانده است. به گزارش ایسنا آب و هوای بمپور به طور کلی گرم و نسبتا مرطوب است و از مراکز عمده‌ صادرات خرما، تره بار و مرکبات محسوب می‌شود. بمپور از چندین آبادی به هم پیوسته تشکیل شده که از آن جمله می توان به دو آبادی باغ و الله آباد که در طرفین خیابان اصلی بمپور واقعنه اشاره کرد.
از قدمت این آبادی اطلاع دقیقی در دست نیست و شهرت این محل به خاطر وجود قلعه بمپور است که به عهد سامانیان تعلق دارد
به نقل از خبرگزاری ایسنا

سنگ نگاره های بلوچستان

استان پهناور سیستان وبلوچستان از دیر زمان بخاطر دارا بودن شرایط اقلیمی متنوع محل مناسبی برای زندگی و استقرارهای اولیه بشر خصوصا در عصر پیش از تاریخ بوده است با توجه به مطالعات محدود صورت گرفته در بلوچستان سابقه سکونت بشری در آن حداقل به حدود یکصد هزار سال قبل وعصـر پارینه سنگی یا سنگ قدیم باز می گردد
از عمر کره زمین حدود 5/4 میلیارد سال می گذرد ومی توان گفت اولین انسان نماها حدود 5/2 میلیون سال پیش بر روی زمین ظاهر شده واز این زمان تا حدود پنج هزار و پانصد سال پیش عصر پیش از تاریخ بشر ادامه داشته واز دوران آغاز تاریخی بشر تا کنون بیش از 6 هزار سال نمی گذرد از سوی دیگر در عصر پیش از تاریخ بخاطر عدم اختراع وکتابت عدم ثبت وضبط وقایع منابع اطلاعاتی باستان شناسان ومحققان بسیار اندک است وبه مطالعه آثار وشواهد سکونتی غیر مکتوب بشری محدود می شود اینگونه آثار مطالعاتی را میتوان در تپه ها ،غارها ، پناهگاههای سنگی ، محوطه های باستانی در کنار رودخانه ها یا منابع آبی وبطور کلی در محلهای استقرار یا زندگی بشر اولیه جستجو نمود این آثار ومدارک مطالعاتی طیف وسیعی از آثار همانند بقایای معماری، انسانی ، جانوری ونباتی ( حتی گرده های گیاهی) وسایر ابزار وادوات و اشیاء سنگی ، سفالی ، استخوانی و... دست ساخته بشری را در بر می گیرد
در مطالعه زندگی بشر در دوران پیش از تاریخ در مناطق کوهستانی نقاشی یا حکاکی بر روی سطح صخره ها وسنگ ها از اهمیت خاصی برخوردار است
دو گونه عمده نقوش بر روی سطوح صاف وهموار سنگها یا سینه صخره ها در این دوره مشاهده می شود که یکی از نقاشی های صخره ای است که عموما با رنگهای متنوع با منشاهای گیاهی یا حیوانی ویا معدنی ( اکسیدهای فلزی ،آهن ، مس یا منیزیم و...) ترسیم شده اند. و عموما شامل نقوش حیوانات گوناگون آن عصرند که بصورت کاملا واقع گرایانه ای ( ناتورالسیم) کشیده شده اند این گونه نقوش را غالبا در درون غارها وپناهگاههای سنتی وشکاف کوهها می توان یافت ومعمولا دارای قدمت نسبتا بیشتری می باشند
نقوش دسته دوم که نقوش کنـــــده شده بر روی صخره ها می باشند که خود نیز بردو گونه اند0 یکی نقوش برجسته یا نقوش مثبت ودیگری نقوش کنده یا نقوش منفی نقوشی که اطراف نقش کنده شده ونقش به صورت برجسته تر از زمینه دیده می شود نقوش برجسته محسوب شده وعموما متعلق به دوران تاریخی وبعد از آن هستند0 ونقوشی که خطوط اصلی نقش بصورت کنده است نقوش منفی یا نقوش کنده محسوب می شوند که عمدتا این نقوش متعلق به دوران پیش از تاریخ می باشند که دراینجا از این نقوش به نام نگار کند ،یا تحت نام عام سنگ نگاره یاد می کنیم
سنگ نگاره ها از اهمیت خاصی در مطالعات جوامع بشری در عصر پیش از تاریخ برخوردارند چرا که در عصری که خط کتابتی وجود نداشت برای انتقال مفاهیم ذهنی خود به دیگران از اینگونه شیوه ارتباطی استفاده نموده اند0 که کاربرد این شیوه تا عصر حاضر نیز ادامه دارد
بر خلاف سیستان که بصورت دشتی هموار است، بلوچستان دارای ناهمواریهای وکوهستانهای فراوان وآب وهوایی متنوع می باشد وجود رودخانه های کوچک وبزرگ در میان دره های کوهها آبشخوری مناسب برای حیوانات وبه همین نسبت شکارگاهی مناسب برای شکارچیان در زمانهای قدیم بوده است سطوح نسبتا صاف وهموار صخره کوهها محل مناسبی برای ترسیم وثبت وقایع روزمره عصر پیش از تاریخ بوده است
انسان شکارگر درتــداوم سنت نگارگری ونقاشی دهها هزار ساله غارها اقدام به ترسیم طبیعت وحش پیرامون خود نموده است
تداوم این تفکر وسنت شکار را در حال حاضر نیز می توان در جوامع ابتدایی نقاط دور افتاده دنیا مشاهده نمود در شهرستان های مختلف بلوچستان نگار کند یا سنگ نگاره ودر مواردی نقاشیهای (بارنگ) فراوانی را می توان بر روی سینه سنگها مشاهده نمود که در ادوار مختلف به تناوب ایجـــاد شده اند از جمله این شهرستانها می توان به شهرستا نهای ، سراوان خاش ، نیکشهر وقصرقند وایرانشهر اشاره نمود که در این میان تا حدی سنگ نگاره های شهرستان های سراوان ونیکشهر مورد شناسایی مطالعه قرار گرفته است
سنگ نگاره های شهرستان سراوان:

رشته کوههای سیاهان در شمال این شهرستان در خود تعداد متنابهی از اینگونه محل های دارای حکاکی های صخره ای یا نگار کند را در خود جای داده است
این رشته کوه از یک سو ، از ناحیه سرحد بلوچستان وحوالی " تفتان " شهرستان خاش بنام کوههای " مورپیش" و" گزور" شروع شده ودر ادامه مسیر بطرف شرق از شمال شهر سراوان گذشته ودر ناحیه مرزی " کوهک" از مرز شرقی کشورایران خارج در محلی بنام " سبز کوه" در حوالی شهر " پنج گور" وارد کشور پاکستان شده واین رشته کوهها پس از عبور از شهر " کویته" با مرتفع ترین قلعه آن بنام " بز کوه " بنام " کوههای سلیمان" شناخته می شود در میان این رشته کوه در شمال شهر سراوان دره های متعددی وجود دارد که در اکثر قریب به اتفاق آنها این گونه نقوش دیده می شود
از مهمترین مناطق شهرستان سراوان که در آن از اینگونه سنگ نـگاره ها شناسایی شده، می توان به کوه مهرگان " دره کندیک" دره شیر وپلنگان دره دار ساوات ، دره درو نزک، دره هلی ، کوه تونان سب وسوران ونقاشی های صخره ای پیر گوران روستای ناهوک سنگ نگاره های سر دشت ناهوک ودره نگاران وگشت وغیره اشاره نمود
نقوش این سنگ نگاره متعلق به ادوار مختلف زندگی بشر از حدود ده هزار سال قبل تادوران معاصر می باشد که ایجاد برخی نقوش جدید باعث محو نقوش قدیم تر شده است.

سنگ نگاره های کوه مهر گان:
این کوه کم ارتفاع با ارتفاعی حدود 40 متر در فاصله 400 متری حومه شرقی شهرسراوان قرار گرفته است. برفراز این کوه برروی صخره های نسبتا صاف و هموار آن نقوش کند فراوانی دیده می شود که از جمله مهمترین موضوعات نقوش آن می توان به نقوش شکار حیوانات علفخواری همانند غزال وجیبر وبز کوهی توسط انسانهایی سوار براسب ونقوش سمبلک ونمادین اثر پا ودست وهمچنین نقوش شطر نجی ( زمینهای زراعی ومالکیت) ونقوش انسانی یا حیوانی همچون نقش دو انسان در حال گفتگو با یکدیگر ویا نقش یک بز ویک غزال یا جیبر وغیره اشاره نمود

سنگ نگاره های کوه تونان:
این نگار کندها در فاصله حدود 21 کلیو متری جنوب شرقی روستای سب از بخش سب وسوران شهرستان سراوان ودر دامنه کوهی بنام تونان پراکنده است
در این محل بر خلاف سایر سنگ نگاره های شناسایی شده اکثر قریب به اتفاق آنها متعلق به دوره اسلامی ( حدود سده هشتم هجری) می باشد در دل این کوه غاری کم عمق ( پناهگاه) بنام سوراخ یا غار رنگی ودر پای کوه تلی انباشته از لاشه سنگ بنام قبر زنگی شهرت دارد برروی سطوح صخره های پراکنده آن کتیبه هایی عربی به خط کوفی تزئینی مشاهده می شود برروی سطح یکی از سنگهای نام مبارک پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد(ص) را که دایره وار تکرار شده میتوان خواند
اکثر قریب به اتفاق سنگ نگاره های شناسایی شده شهرستان ســراوان در میان دره های رشته کوه سیاهان ودر فاصله حدود 70 کیلو متری شمال وشمال شرقی آن واقع شده اند ودر بردارنده نقوش حکاکی شده برسینه سنگهـــا از ادوار مختلف اند که غالبا نشان دهنده صحنه هایی از شکار وحیوانات مختلف واشکال انسانی وگاهی سمبلیک ونمادین اند
که از این گونه مکان می توان به سنگ نگاره های دره مکی ، کسیشیگان ، درو نزگ ، دارساوات ، جای پای پیامبر، شیر وپلنگان، کندیک ، پیر گوران ، گشت . سوراب ، سردشت ناهوک ، ونگاران و...نام برده که همگی در میان دره های این سلسله جبال واقع شده اند که از این میان سنگ نگاره های دره نگاران ونقاشی های صخره ای پیر گوران ناهوک از اهمیت بیشتری برخودار است
نقاشی های صخر ه ای پیر گوران ناهوک:
مجموعه ای جالب توجه از نقوش نمادین وسمبلیک متنوع ( حدود 17 نقش مجزا) بر روی صخره ای به ابعاد تقریبی 3×2 متر در جبهه جنوبی روستای ناهوک ( 35 کیلومتری سراوان) با استفاده از مواد وکانی های رنگی طبیعی نقش بسته است
این نقوش که همگی موتیف یا عناصر نقش گیاهی ونباتی سمبلیک بنظر می رسند با استفاده از اکسیدهای فلزی همچون اکسید آهن یا منیزیم یا طیفی از رنگ قهوه ای تیره تا سیاه نقــــاشی شده اند
بنظر می رسد این نقوش می بایست نزدیک به 9 تا 10 هزار سال قدمت داشته باشند

سنگ نگاره های دره نگاران:
در حدود 36 کیلومتری شمال غربی روستای ناهوک وحدود 70 کیلومتری شهر سراوان در انتهای دشت وسیع آبرفتــــی سر دشت ناهوک در میان دره ای پر آب وبا صفا مجموعه ای کم نظیر وشاید بی نظیر از نقش ونگارکنده برروی سینه سنگها وصخره بچشم می خورد که شاید از نظر تعداد وتراکم نقوش در یک محدود کوچک ( که به بیش از هزاران نقش می رسد) بتوان آنرا " بزرگترین مجموعه معرفی وشناخته شده سنگ نگاره درایران" معرفی نمودواین دره را باید در واقع نگار خانه ای زیبا وجالب توجه از نگار گران هزاران سال گذشته دانست
نقوش دره نگاران را میتوان درسه دوره قدیم ومیانه وجدید مورد مطالعه قرارداد کهن ترین نقوش آن متعلق به هزاره های چهارم تا هشتم قبل از میلاد ولی عمده نقوش آن متعلق به دوره میانه آن یعنی هزار تا هزار پانصد سال قبل از میلاد میباشد

از مهمترین نقوش آنمیتوان به نقوش انسانی به دو صورت با لباس یا بدون لباس ( ملبس یا برهنه) ونقوش حیواناتی همانند اسب، خروحشی، قوچ، کل و بز، جبیر، مار، گاو کوهاندار، شتر دو کوهانه ، سگ ، گرگ ، روباه، گاو میش ،یوز پلنگ وپلنگ و غیره نام برد.

حاجی محمد عظیم بارکزایی